Üniversite sınavlarının bittiği şu günlerde gençlerimiz epeyce rahatladı. Sınava hazırlanmanın stresi ve yorgunluğunu atacakları şu dönemde de tercih yapma ile ilgili kaygılar başladı. Hangi mesleği seçmeliyim? Yetenek ve ilgilerime göre mi yoksa aldığım puana göre mi meslek seçmeliyim?

Gençlerin en önemli soruları bunlar.

            Meslek, bir kimsenin devamlı bir şekilde çalıştığı iş ya da fikir alanı ya da para kazanmak için yapılan iş olmasının ötesinde belli bir formasyonu gerektiren, bilgi, beceri ve ilgi isteyen sürekli iştir. Meslek seçimi kişinin yaşamındaki en önemli olaydır. Sadece bir meslek seçmez aynı zamanda yaşam biçimimizi seçeriz. Kişi, ilgi, yetenekleri ve istekleri doğrultusunda bir meslek seçerse yaşam doyumu da yüksek olur. Rastgele yapılan seçimler kişiyi mutsuz ve verimsiz yapar.

Meslek seçiminde ailenin rolü de oldukça etkilidir. Bazı aileler çocukluk ya da gençlik yıllarında yapamadıklarını kendi çocuklarında gerçekleştirmek isterler. Böylece aile bir şekilde gencin meslek tercihini etkilemiş olur. Aynı zamanda anne babalar çocuklarının bazı yeteneklerini bastırıp bazı yeteneklerini de geliştirerek mesleklere karşı olumlu ya da olumsuz tavır geliştirmelerine de neden olmaktalar. Bunun tersi olduğu durumlara söz konusu elbette. Sorumluluğu tamamen gence vermek de problemin başka bir yönü.

            Meslek seçimi ile ilgili yapılan araştırmalar, ekonomik düzeyi yüksek olan ve işsizlik sorununun olmadığı ülkelerde kişisel zevklerin meslek seçiminde etkili olduğu, ekonominin az gelişmiş olduğu ülkelerde ise, yüksek kazanç ve sürekliliği güvenilir bir işe sahip olmak daha öncelikli olduğu yönündedir. Para ve mevki hırsı, az çalışıp çok kazanmak daha önemli hale gelmektedir.

Bu konuda, gözlemlerim gençlerimizin çoğunun rahat ve kolay para kazanılan işleri tercih ettiği yönünde ki bu durum uzun vadede doyumsuz hayatların da başlangıcı olmaktadır. Çoğu zaman rastlantılar, aile ve çevre koşulları birey-meslek uygunluğunun gözden kaçırılmasına neden olmaktadır. İyi bir meslek sahibi olmak için gençler, öncelikle kendisini iyi tanımalıdır. Güçlü ve zayıf yönleri, öğrenme stili, yetenekleri, istek ve ilgileri, kişilik ve karakter yapısı, ulaşmak istediği hedeflerin çok iyi farkında olması gerekir.

Bunun dışında meslekleri tanımalı, bununla ilgili olarak okullarda meslek tanıtım günlerinin yapılaması, gençlerin ilgi duydukları mesleklerle ilgili olarak, bu meslekler e sahip kişilerle tanışmaları, tanıştırılmaları önemlidir.

Genç rastgele seçim yapmaktan kaçınmalı, puanı yettiği ya da ailesi istediği için tercih yapmamalı. Birçok öğrenci üniversite sınavını, sınava girdiği ilk yıl kazanmak zorunda hissediyor, bu durum hem sınav kaygısına neden olmakta hem de rastgele tercih yapma riskini arttırmaktadır.

            Gençler bize genellikle sınav kaygısı ile gelirler. Zaman zaman da psikolog olmak isteyen gençlerin meslekle ilgili sorularıyla karşılaşırım. ‘Bana hangi meslek uygun, bunun testi var mı?’ diye soran bir gençle karşılaşmayı hep hayal etmişimdir. Çok nadir de olsa karşılaşırım böyle gençlerle ama gerçekten de çok nadir karşılaşırım. Bana genellikle puanlarıyla gelir gençler ve her seferinde, kendileri için neyin uygun olduğunu birlikte anlamaya çalışırız. Bazı meslekler bazıları için hiç uygun olmayabilir. Bazen fazla detay gerektiren işlerin zamanla kişilerde var olan patolojinin daha hızlı ortaya çıkmasına neden olabileceğini öngörebiliriz. Bazen de yeteneklerin tamamen dışında olan işler uzun vadede performans kaygısına ya da depresif bozukluklara neden olabilir. Doyumsuz bir yaşam hem var olan patolojiyi açığa çıkarabilir hem de başka türlü patolojilere neden olabilir.

            Baktığımızda bunlar en kötü senaryolar gibi görülebilir, Ama meslek başarısının hayat doyumundaki etkisini göz ardı etmemek gerekir.

            Bu denli önemli bir konuda gençlerimizin danışmanlık hizmeti almaları ve kendi ilgi ve yeteneklerini tanıyabilecekleri çeşitli testlerin uygulanması oldukça önemlidir.

            Testler neyi fark ettirir? Testler kişilik özelliğinizi, ilgi ve yeteneklerinizi tanımanızı ve buna göre tercihler yapmanızı kolaylaştırır.

Realistler;

El, mekanik, tarımsal ve / veya elektrikle ilgili becerilerini geliştirirler.

İnşa veya tamirle ilgili işleri tercih ederler.

Realistik, somut ve ayakları yere basan faaliyetlere ilgi duyarlar.

Atletik ve mekanik yetenekleri vardır.

Açık hava etkinliklerinden hoşlanırlar.

Objeler, araçlar, makinalar, bitki ve hayvanlarla çalışmaktan hoşlanır.

 

Araştırmacılar;

Matematik ve fen bilimlerinde yeteneklidirler.

Biyolojik ve fizik bilimlerle ilgili etkinliklerden hoşlanırlar.

Bilim ve tıp alanındaki işleri tercih ederler.

Bilimsel, meraklı, çalışkan ve bağımsız olma eğilimindedirler.

Gözlem yapmak, öğrenmek, araştırmak, analiz etmek, değerlendirmek ve ölçmekten hoşlanırlar.

Problemlere kafa yorup çözmekten hoşlanırlar.

 

Yaratıcılar;

Sıradanlıktan uzak, yaratıcı etkinliklerden hoşlanırlar.

Dil, sanat, müzik ve/veya drama becerilerini geliştirirler.

Yaratıcılık yeteneklerini kullanabilecekleri işleri tercih ederler.

Yaratıcı ve özgür düşünceli olma eğilimindedirler.

Sanatsal ve sezgisel yetenekleri vardır.

Yeni şeyler bulma ve keşfetmeyle ilgili konularda yeteneklidirler.

 

Sosyal olanlar;

İnsanlarla çalışmaktan hoşlanırlar.

Sözel becerileri iyidir.

Yardımsever ve arkadaşça olma eğilimindedirler.

Bilgilendirme, aydınlatma, öğretme, yardım etme, eğitme veya tedavi ve iyileştirmeden hoşlanırlar.

Öğretme, hemşirelik ve danışmanlık gibi etkinlikleri içeren meslekleri tercih ederler.

 

 

Girişimci olanlar;

Öne çıkmalarına olanak tanıyan ya da diğer insanları etkileme fırsatı veren etkinliklerden hoşlanırlar.

Liderlik, etkileme ve kişilerarası iletişim kurmada başarılıdırlar.

İnsanlarla çalışmaktan hoşlanırlar.

Satış veya insan ve /veya şeyleri yönetme etkinlikleri içeren işleri tercih ederler.

Tutkulu, dışadönük, enerjik ve kendilerine güvenli olma eğilimindedirler.

İnsanları etkilemekten, ikna etmekten, yönetmekten ve iyi performans ortaya koymaktan hoşlanırlar.

 

Düzenli olanlar;

Verilerle çalışmaktan hoşlanırlar.

Düzenlidirler, büro işlerinde başarılıdırlar.

Büro işlerinde kullanılan matematik becerilerini geliştirme eğilimindedirler.

Masa işleri ve sayısal etkinliklerde yeteneklidirler.

Kayıt tutma, hesaplama, daktilo veya bilgisayar kullanmayı içeren işleri tercih ederler.

Sorumlu, bağımlı ve ayrıntıya dikkat etme eğilimindedirler.

Görevleri detaylarıyla birlikte yapma, sürdürme veya diğer kişilerin yönlendirdiği biçimde yerine getirmede başarılıdırlar.

Gençlerimize, yaşam başarısı ve doyumunu hedef alacak sağlıklı mesleki tercihlerini bireysel özelliklerini fark ederek yapabilecekleri bir tercih dönemi dilerim.